Gaatjes, ook wel bekend als cariës, zijn een veelvoorkomend probleem in de tandheelkunde en kunnen leiden tot grotere problemen als ze niet op tijd worden behandeld. In dit artikel bespreken we de symptomen, oorzaken en behandelingsopties voor gaatjes, evenals preventieve maatregelen om ze te vermijden.
Symptomen van een gaatje in je kies
Het herkennen van een gaatje in een vroeg stadium kan uitdagend zijn omdat de symptomen niet altijd onmiddellijk merkbaar zijn. Hier volgt een uitgebreide uitleg van de symptomen die kunnen wijzen op de aanwezigheid van een gaatje:
Verkleuring: Het meest opvallende teken van een gaatje is een zichtbare verkleuring op het tandoppervlak. Dit kan beginnen als witte vlekjes die uiteindelijk overgaan in donkere (bruin of zwart) plekken. Deze verkleuringen zijn tekenen van mineralenverlies en de activiteit van schadelijke bacteriën op het tandglazuur.
Gevoeligheid: Gevoeligheid voor temperatuurveranderingen of zoetigheden kan een vroeg teken zijn van een gaatje. Wanneer het tandglazuur wordt aangetast, kunnen de onderliggende lagen van de tand, die gevoeliger zijn, bloot komen te liggen, wat leidt tot pijn of ongemak bij het eten of drinken van koude, hete of zoete voedingsmiddelen.
Pijn bij het kauwen: Als een gaatje zich uitbreidt, kan het de meer gevoelige delen van de tand bereiken, wat pijn veroorzaakt bij het kauwen. Dit kan een constante doffe pijn zijn of een scherpe pijn die optreedt bij het bijten op iets hards.
Slechte adem of vieze smaak: Een gaatje kan leiden tot een ophoping van bacteriën in de mond, wat niet alleen pijn kan veroorzaken maar ook slechte adem of een aanhoudend vieze smaak in de mond. Dit komt door de afbraakproducten van de bacteriën die zich in en rond het gaatje nestelen.
Aanhoudende pijn: In vergevorderde gevallen kan een gaatje aanhoudende pijn veroorzaken die zich uitbreidt naar de kaak of het gezicht. Dit type pijn kan een indicatie zijn van een dieper liggend probleem dat mogelijk een intensievere behandeling vereist, zoals een wortelkanaalbehandeling als het gaatje de tandzenuw heeft bereikt.
Hoe ontstaan gaatjes?
Gaatjes in tanden en kiezen, ook bekend als tandcariës, ontwikkelen zich door een combinatie van factoren die de integriteit van het tandglazuur aantasten en het onderliggende tandbeen blootleggen. Hieronder volgt een gedetailleerde uitleg van het proces dat leidt tot de vorming van gaatjes:
Tandplakvorming: Tandplak is een kleverige laag die zich constant vormt op de tanden en bestaat uit voedselresten, speeksel en bacteriën. Deze bacteriën zijn de primaire veroorzakers van gaatjes omdat ze suikers en koolhydraten uit ons voedsel omzetten in zuren.
Deminalisatie: De zuren die door de bacteriën worden geproduceerd, kunnen het tandglazuur aantasten. Dit is het harde, beschermende buitenlaagje van de tand. Zuur tast het glazuur aan door essentiële mineralen zoals calcium en fosfaat te onttrekken, wat leidt tot demineralisatie, een proces waarbij kleine gaatjes of erosies in het glazuur ontstaan.
Verslechterde mondhygiëne: Onvoldoende mondhygiëne zoals niet regelmatig en effectief poetsen en flossen draagt bij aan de opbouw van tandplak. Hoe meer tandplak, hoe groter de kans op gaatjes omdat de bacteriën langer in contact zijn met de tanden.
Dieet rijk aan suikers en zetmeel: Voedsel en dranken met hoge suiker- of zetmeelgehalten voeden de bacteriën in tandplak, waardoor ze meer zuren produceren die het tandglazuur kunnen aantasten. Frequent snacken verhoogt de tijd dat zuren in contact zijn met het tandglazuur, wat het risico op gaatjes verhoogt.
Verminderde speekselproductie: Speeksel helpt om voedselresten en bacteriën weg te spoelen en brengt mineralen aan die helpen bij het remineraliseren van het tandglazuur. Een droge mond of verminderde speekselproductie kan het risico op gaatjes verhogen omdat er minder natuurlijke bescherming en herstel van het glazuur plaatsvindt.
Behandeling van gaatjes
De behandeling van gaatjes is gericht op het herstellen van de tandstructuur en het voorkomen van verdere schade. Afhankelijk van de ernst van het gaatje zijn er verschillende behandelingsopties beschikbaar:
Tandheelkundige vullingen: Dit is de meest gangbare behandeling voor een gaatje. De tandarts verwijdert het aangetaste deel van de tand met een boor en vult de holte met een tandheelkundig vulmateriaal zoals composiet, amalgaam, porselein of goud. Composietvullingen zijn populair vanwege hun natuurlijke kleur die overeenkomt met de tand.
Wortelkanaalbehandeling: Als het gaatje diep genoeg is om de zenuw (het pulpaweefsel) van de tand te bereiken, is een wortelkanaalbehandeling noodzakelijk. Tijdens deze procedure verwijdert de tandarts het geïnfecteerde of ontstoken pulpaweefsel, reinigt het kanaal en vult het om verdere infecties te voorkomen. Dit is vaak nodig als het gaatje ernstige pijn veroorzaakt of als er een abces is ontstaan.
Kronen: Voor tanden die extensief beschadigd zijn door gaatjes, kan het nodig zijn om een kroon te plaatsen. Na het verwijderen van het beschadigde deel en het plaatsen van een vulling, bedekt een kroon de hele tand om deze te beschermen en te versterken. Kronen kunnen gemaakt zijn van verschillende materialen zoals porselein, keramiek of metaallegeringen.
Tandextractie: In zeer ernstige gevallen, waarbij het gaatje zoveel schade heeft veroorzaakt dat de tand niet meer te redden is, kan het nodig zijn om de tand te trekken. Dit is meestal een laatste redmiddel wanneer andere behandelingen niet haalbaar zijn of als de tand een risico vormt voor de algehele gezondheid van de mond.
Fluoridebehandelingen: Voor beginnende gaatjes, waarbij er nog geen blijvende schade aan het tandbeen is, kunnen fluoridebehandelingen helpen om het tandglazuur te versterken en verdere demineralisatie te voorkomen. Fluoridebehandelingen kunnen helpen het tandglazuur te remineraliseren en verdere erosie te voorkomen.
Sealen: Dit is een preventieve behandeling die vooral bij kinderen wordt gebruikt. Sealen betreft het aanbrengen van een beschermend laagje (sealant) over de groeven en depressies in de kauwvlakken van de kiezen om te voorkomen dat voedsel en bacteriën zich daar ophopen en gaatjes veroorzaken.
Preventie van gaatjes
Preventie speelt een cruciale rol in de strijd tegen gaatjes en draagt bij aan het behoud van gezonde tanden en kiezen. Het begint met een goed begrip van de factoren die bijdragen aan de vorming van gaatjes en hoe deze te vermijden.
Goede mondhygiëne staat centraal in de preventie van gaatjes. Dit omvat regelmatig poetsen met een fluoridehoudende tandpasta, minimaal twee keer per dag. Fluoride is essentieel omdat het helpt bij de remineralisatie van het tandglazuur, waardoor de tanden weerbaarder worden tegen zuuraanvallen van bacteriën in de mond.
Flossen is ook een belangrijk onderdeel van de dagelijkse mondverzorging, omdat het helpt om tandplak en voedselresten te verwijderen uit de plekken waar een tandenborstel moeilijk bij kan komen.
Naast deze dagelijkse routines is het beperken van de inname van suikerhoudende voedingsmiddelen en dranken essentieel. Bacteriën in de mond voeden zich met suikers om zuren te produceren die het tandglazuur kunnen eroderen.
Door het verminderen van de frequentie en hoeveelheid suikerrijke consumpties, kan de hoeveelheid zuur die in contact komt met het tandglazuur worden verminderd.
Regelmatige bezoeken aan de tandarts voor professionele reiniging en controle zijn eveneens belangrijk. Tijdens deze bezoeken kan tandplak die hardnekkig is en niet met regulier poetsen en flossen verwijderd wordt, professioneel worden gereinigd.
De tandarts kan ook vroegtijdige tekenen van tandbederf opsporen en behandelen voordat ze uitgroeien tot grotere problemen.
Voor kinderen en sommige volwassenen kan het aanbrengen van sealants een effectieve preventieve maatregel zijn. Sealants zijn beschermende coatings die aangebracht worden op de kauwvlakken van de achterste kiezen, waar vaak gaatjes ontstaan.
Deze behandeling helpt om de groeven en fissuren in de tanden af te dichten, waardoor het moeilijker wordt voor voedsel en bacteriën om zich daar te vestigen.
Conclusie
Een gaatje in je kies is niet alleen pijnlijk, maar kan ook leiden tot ernstigere mondgezondheidsproblemen als het niet tijdig wordt behandeld. Door goede mondhygiënepraktijken en regelmatige bezoeken aan de tandarts te handhaven, kun je de kans op gaatjes aanzienlijk verkleinen en een gezonde glimlach behouden.